Ooit had ik een zure buurvrouw die heel gevoelig was voor geluid. Om de haverklap stond ze bij mij aan de voordeur met de vraag of ik mijn hakken uit wilde doen en op mijn sokken zou willen lopen. Ja, toedeloe dacht ik dan. Ik maak geen herrie, draag geen schoenen met hakken en ik ga al helemaal niet op mijn sokken lopen om de buuf een plezier te doen. Maar daar denk ik inmiddels anders over. En dat heeft allemaal te maken met gif dat zo via je schoenen je huis in sluipt.
PFAS: de visite die blijft plakken – letterlijk
Want dat heeft allemaal te maken met gif dat zo via je schoenen je huis in sluipt. Stel je voor: je organiseert een gezellige borrel, maar één gast pakt nooit z’n jas. PFAS (een verzamelnaam voor meer dan 6000 stoffen) zijn precies zo’n logé die je liever niet in huis hebt. Sinds de jaren 40 worden deze “vooraltijdchemicaliën” in alles wat water, vet of vlekken moet afstotengestopt. Denk aan pizzadozen, mascara, regenjassen, antiaanbakpannen. Handig toch? Dat zou je denken tot je ontdekt dat PFAS nooit meer vergaan. Ze dwarrelen door de lucht, zakken in de bodem en belanden uiteindelijk zelfs in je bloed. Volgens het RIVM krijgt de gemiddelde Nederlander nu méér PFAS binnen via het eten, drinken en bijvoorbeeld cosmetica dan de grens die de Europese voedselautoriteit EFSA in 2020 vaststelde. Slecht nieuws dus en daarom werkt Brussel nu eindelijk aan een Europees verbod. Maar zelfs al zou dat morgen ingaan, deze giftige rommel blijft nog decennialang rondspoken.
Gif in je gloss & op je bord
Toxicoloog Paul Scheepers (Radboud Universiteit) kent de PFAStrucjes van haver tot gort. Volgens hem krijgen we de bijvoorbeeld stoffen binnen via vis uit rivieren, eieren van hobbykippen en langhoudbare makeup. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat langdurige blootstelling aan dit gif allerlei gezondheidsklachten oplevert zoals leverschade, schildklierklachten, obesitas, vruchtbaarheidsproblemen en sommige kankers. En omdat PFAS zich als vuile borden in je gootsteen opstapelen, telt elk minuscuul restje. Scheepers vergelijkt het met het oude DDTdrama uit de jaren ‘70(waarbij massaal gebruik werd gemaakt van dit wonderinsecticide in landbouw, de malariabestrijding en in het gewone huishouden). Het werd destijds verboden, maar DDT is nog steeds te vinden in huisstof. Hoe dan? PFAS dreigen hetzelfde te doen – van Brabantse akkers tot de Noordpool. Je komt er nooit meer vanaf.
Chemiecocktail in de woonkamer
Samen met tien Europese onderzoeksteams dook Scheepers de woonkamers van boerenfamilies in. Score: zij hebben gemiddeld tussen de 25 en 121 verschillende pesticiden per huis. Hoe komen die daar? Niet alleen via vuile laarzen, want vooral jagende katten, kwispelende honden en vlooien en tekendruppels zijn de boosdoeners. Volgens de toxicoloog is de beste manier om ervoor te zorgen dat het stopt: je schoenen bij de voordeur uittrekken, je huisdieren met beleid behandelen en (jawel) nat dweilen (droog stoffen jaagt het spul juist de lucht in).
Juist kleine kinderen krijgen meer PFAS binnen
Kruipende peuters kruipen op de grond, ze stoppen alles in hun mond om te proeven en wegen weinig. Elke milligram gif tikt dus harder aan. Studies laten zien dat deze piepjonge kinderen in een doorsnee huis relatief meer PFAS en pesticiden binnenkrijgen dan hun ouders. Daarom roept Scheepers op tot strengere regels: niet alleen kijken hoe giftig een stof nú is, maar ook hoelang ze blijft plakken in de omgeving.
Slim shoppen & soppen
Hoe zorg je er nou voor dat je minder PFAS in je huis krijgt? Met deze 5 slimme tips houd je het wel buiten de deur.
1. Leer labels lezen: zie je het woord ‘poly’ of ‘perfluor’ op een makeupdoosje of textiellabel staan? Zet het dan maar gelijk terug in het schap.
2. Kook klassiek – kies pannen zoals die van je oma, gemaakt van rvs, gietijzer of emaille; die schrikken niet van een beetje aangebakken ei.
3. Leg textiel eerst in bad – een keer wassen spoelt losse PFASrestjes weg.
4. Ventileer je huis en dweil nat – Doe je ramen open en pak een vochtige doek; zo voorkom je dat stof (met gif) rondzweeft.
5. Gooi je bloemen bij het restafval – uitgebloeide bos? Gooi ’m niet bij het gft; anders eindigen de pesticiden in je eigen compost.
De grote schoonmaak begint bij de voordeur
PFAS en pesticiden zijn net confetti na een feestje: je blijft de snippertjes terugvinden. De overheid werkt aan sterkere regels, maar je kunt ook nu zelf alvast iets doen. Kies PFASvrij waar het kan, doe je vuile schoenen uit bij de voordeur, check het vlooienspul van je lieve viervoeter – en gebruik zo min mogelijk je stofzuiger, maar pak een ouderwetse dweil. Zo maak je van je huis geen chemische hotspot en laat je die ongewenste plakkerige PFAS-logé uiteindelijk toch de deur uitwaaien.
