Verjaardagen in de kring
Als kind heb je de rotsvaste overtuiging dat de wereld is zoals hij is, omdat die nou eenmaal zo is…
Zonder zekerheden stort de wereld van een kind in. De straten worden nat als het regent, op 5 december komt Sinterklaas cadeautjes brengen, de juf in de eerste klas van de kleuterschool is de liefste juf van de wereld en verjaardagen van je ouders worden in een kring gevierd.
Als je ouder wordt, blijven de straten nat worden, maar op je zesde vertelt jouw favoriete buurmeisje dat – natuurlijk – Sinterklaas niet bestaat; zij geeft daar zulke onweerlegbare bewijzen bij dat je huilend naar huis rent om getroost te worden, maar dat kunnen je ouders deze keer niet. Ook blijkt de juf in de tweede klas van de kleuterschool minstens even lief als de vorige juf, van wie je plotseling de naam vergeten bent.
De verjaardagen in de kring bleven tot diep in mijn pubertijd onaantastbaar: verjaardagen waren zo, andere mogelijkheden waren er niet. Veel later besef je dat de verjaardag in de kring een typisch Nederlands gebruik is, en geen leuk gebruik, wat mij betreft.
Omdat mijn beide ouders uit kinderrijke katholieke gezinnen kwamen, was de kamer snel vol. Bijna alles verliep volgens een vast patroon. Meteen na het vroege avondeten werden wij, de kinderen, naar de buren gestuurd om extra stoelen en glazen te halen. Koppen en schoteltjes hoefden nooit, hoewel mijn moeder vanwege haar drukke bestaan telkens binnen een jaar kopjes en schoteltjes van ongeveer een volledig servies liet vallen. Maar wij wisten dat haar traditionele cadeau van haar zussen in ieder geval een heel stel nieuwe kopjes en schoteltjes was. In mijn herinnering kwam er uitsluitend familie. Mijn ouders hadden behoorlijk wat kennissen, maar die werden slechts bij uitzondering uitgenodigd.
In grote lijnen verliepen de avonden volgens een vast patroon: eerst koffie of thee, als dat werd opgeruimd naar de keuken (daar waren wij als kinderen nog bij), moesten wij vooral voorzichtig zijn met het nieuwe servies. Vervolgens kwamen de glazen en de drank aan bod. Sigaretten stonden natuurlijk meteen aan het begin al klaar in kleine glaasjes. Filter en menthol voor de vrouwen, zonder filter en sigaren voor de mannen. Voordat de alcohol op tafel kwam, stond de kamer zo vol rook dat je vanaf de raamkant nauwelijks de familieleden aan de andere kant kon ontwaren.
Dat had ook voordelen. Onenigheid werd vaak zo voorkomen, omdat opmerkingen niet gehoord werden of onduidelijk was wie wat had gezegd. Misschien dat daarom mijn moeder, die zelf nauwelijks rookte, regelmatig zei: ‘Doe niet zo flauw, neem er gezellig ook een. Met filter, dat kan geen kwaad.’
Rond 10 uur maakte oom Nico, van nature erg loslippig en gesteund door een paar jenever, zo’n onaardige opmerking over zijn eigen vrouw, dat mijn moeder opstond en de ruzie al begon te sussen voor hij kon ontbranden.
Ja, vroeger was alles beter en toen kende gezelligheid nog geen tijd. Verjaardagen in de kring? Je kunt echt zonder.
Door: Rob Versteeg
