Franska.nl

‘Uit elkaar’ toevallig gezien?

 

Zes echtparen, zes diagnoses en zes onvermijdelijke momenten van moeten laten gaan – en dat jij het drooghoudt is uitgesloten! 

 

‘Uit elkaar’ toevallig gezien? Een intens, prachtig tweeluik over onvoorwaardelijke liefde en diep verdriet. Ontroerend en aangrijpend omdat het gaat over echtparen die na een lang leven samen op een keerpunt belanden omdat bij een van beiden een vorm van dementie wordt geconstateerd. We zien het slopende proces van mantelzorgen, het onvermijdelijke moment van moeten loslaten en afscheid nemen, de teloorgang van herinneringen en de eenzaamheid van een bestaan zonder de ander. Want als het thuis niet langer vol te houden is wacht voor de één het verpleeghuis terwijl de ander alleen thuis achterblijft.

 

We zien Jeroen en Joke. Joke is pas net deze week opgenomen omdat het thuis echt niet langer ging. Jeroen had zijn Joke thuis, zo goed en zo kwaad als het ging, nog wel verzorgd maar hij wist dat hij haar heel langzaam aan het verliezen was. ‘Het moment dat je moet beslissen dat het niet langer gaat’ – Jeroen maakt de zin niet af. ‘Maar het moest. Het werd gevaarlijk. Ik was bang dat ze van de trap zou lazeren. Ik kon haar niet meer helpen douchen.’ Jeroen was gedurende hun hele lange gelukkige huwelijk ‘een lui varken – zo’n man met een heel belangrijke baan die zichzelf ook heel erg belangrijk vindt – we kennen ze allemaal wel, dat soort mannen.’ Afijn. Joke regelde thuis dus alles. Totdat er allerlei dingen helemaal niet meer geregeld werden en Jeroen zeker wist: ‘hier klopt iets niet’.

 

Jan herkent Jeroens verhaal. Zijn Geertje schilde jaren aan een stuk elke ochtend een appel. Driekwart nam ze zelf en het vierde partje was voor hem. Totdat ze op een dag niet meer naar die appel taalde. De dokter zei ‘recht voor z’n raap’ dat Geertje dementerende was. Ze schrokken er allebei heel erg van dat dat zo ‘recht voor hun kop werd geknald’. Jan brandde al in de jaren zestig af op zijn werk, vertelt hij. ‘Overspannen.’ Hij kon het nu eenmaal niet zo goed aan. En dat kan hij nu nog steeds niet. Al heeft hij wel het ritueel met de appel van Geertje overgenomen. ‘Je blijft mijn vriendje, hoor’, zegt ze als ze een stukje krijgt.

 

Jan en Willy tot slot. Meer dan vijftig jaar getrouwd. Op de vraag ‘wanneer gingen jullie uit elkaar?’ antwoordt Jan – ha, strikvraag – dat ze niet uit elkaar zijn. Ze zijn gescheiden van tafel en bed omdat zijn Willy moest verhuizen naar het verpleeghuis – de gesloten afdeling ook nog. Maar het voelt voor hem alsof ze nog dichtbij is. Een jaar of zes geleden werd het Jan duidelijk dat Willy in een eigen wereld opging waar hij niet meer helemaal bij kon. ‘Wandelen, een zijweg inslaan en zomaar doorlopen. Daarna de neuroloog, de geriater en toen de diagnose.’ Op bezoek bij Willy laat Jan haar foto’s van hun zoon en hun kleinkinderen zien. ‘Dat is een baasje’, zegt Willy, wijzend op een van haar kleinkinderen. Jan is nog steeds even verliefd als altijd op haar. ‘Ben je ook nog steeds verliefd op mij?’ vraagt hij haar. Willy lacht.

 

Zes echtparen, zes diagnoses en zes onvermijdelijke momenten van moeten laten gaan, en dat jij het drooghoudt is uitgesloten!

 

 Het is een recht om samen oud te mogen worden

 

Veel mensen weten niet dat het formeel een recht is om samen ouder te worden. Ook als maar één van de twee zulke intensieve zorg nodig heeft dat die met mantelzorg en thuishulp niet meer geboden kan worden en het huis niet langer gaat. Zorgkantoren hebben, ook weer formeel, de taak gekregen om erin te bemiddelen een plek – lees verpleeghuis – in de buurt te zoeken om samen naartoe te verhuizen. Tussen wet en praktijk gaapt echter ook hier het gat van wachtlijsten, te weinig plekken en het eeuwige handen tekort aan het bed. Daarbij hebben heel veel huizen de kamers voor echtparen opgeheven. De minister houdt er desalniettemin aan vast dat het vrijwel altijd lukt om plek voor beiden te vinden. Al is dat volgens hem niet altijd in het huis van voorkeur. Zou de minister ook naar ‘Uit elkaar’ hebben gekeken?

 

Om terug te kijken: ‘Uit elkaar’, NPO 2, woensdag 23 en 30 oktober, 20.25 uur.