‘Niet moeder worden is net zo levensbepalend als dat wel worden.’
Franska: Ik heb een paar jaar met Liesbeth Smit mogen samenwerken. Eén van de leukste mensen die ik ooit aangenomen heb. Overigens is ze niet alleen een heel leuk mens, ze schrijft ook prachtige verhalen en interviews. En nu schreef ze alweer voor de tweede keer een boek waar ik -zeker weten- mezelf in ga herkennen: ‘Echte vrouwen krijgen een kind’. Ze legt hieronder even uit waarom dit boek er moest komen. En… ik zei al dat Liesbeth leuk was… we mogen er ook nog eens drie weggeven. Je weet hoe dat werkt hè? Berichtje achterlaten onder het Facebook-artikel of een mailtje naar winnen@franska.nl.
Journaliste Liesbeth Smit (45) kreeg geen kinderen en schreef daarover het boek Echte vrouwen krijgen een kind – de stille revolutie van de niet-moeder. Dat deed ze voor de ruim 720.000 Nederlandse vrouwen die net als zij officieel een niet-moeder zijn. Maar eigenlijk is het een boek geworden voor alle vrouwen.
‘Waarom heb je eigenlijk geen kinderen?’ Het is een vraag die me de afgelopen jaren vaak werd gesteld. Vaak was dat goed bedoeld, maar mijn antwoord was nu eenmaal niet in een simpele zin te vangen.
Dus antwoordde ik meestal maar iets vaags, of begon ik over iets anders. Want het leven zonder kinderen, in onze taal zo lelijk aangeduid met onvriendelijke woorden als ‘kinderloos’ of ‘kindvrij’ is helemaal niet zo’n makkelijk onderwerp om het zomaar even over te hebben. Vaak zitten er grote verhalen achter, met bijbehorende emoties. En soms ook niet, maar hoe weet je dat van tevoren? Dus zwijgen we er meestal allemaal maar over, bang om als vrager iets verkeerds te vragen, of als verteller verkeerd begrepen te worden.
En dat is jammer, want praten over een leven zonder kinderen is behalve belangrijk ook nog eens gewoon ontzettend interessant. En het gebeurt dus nog veel te weinig. Daarom besloot ik om er een boek over te schrijven. Als ervaringsdeskundige maar ook als journalist. En dat was best een grote stap, want ook ik had jarenlang gezwegen over mijn niet-moederschap.
Toch was nu, op mijn vijfenveertigste, de tijd rijp vond ik. Om erachter te komen dat het verhaal van dit boek uiteindelijk al tien jaar lag te wachten om verteld te worden. Want ooit had ik verwacht dat ik moeder zou worden. Maar ik werd dat niet. Op mijn vierendertigste verloor ik zowel een zwangerschap als mijn partner, waardoor ik in de jaren erna opnieuw moest beginnen. Maar ik had geen idee waarmee, met wie en waarom. Laat staan dat ik daar controle over had. Terwijl intussen de tijd doortikte, en het naar mijn gevoel steeds stiller om me heen werd. Het leek wel alsof ik de enige vrouw was die dit overkwam, en die daar eveneens in stilte grote vragen over had. Wilde ik ‘het’ nog wel? Moest ‘het’ wel en van wie eigenlijk? De twijfel was groot, en mijn vragen ook. Wat zou er gebeuren als ik geen moeder werd en vooral: wie vertelde me eigenlijk over dát leven? Meer nog: wáár waren die andere vrouwen eigenlijk, en waarom zag ik ze nooit op een normale manier terug in tv-series of in films? Waar kwam dat vreemde zwijgen toch vandaan dat om ‘ons’ heen leek te hangen en soms ook zulke pijnlijke ‘goede raad’ kon veroorzaken? En waarom praatten we zélf eigenlijk zo weinig?
Over die vragen gaat mijn boek. Want inmiddels ben ik dus tien jaar verder. En heb ik in die jaren ontzettend veel geleerd en ontdekt, wat ik graag doorgeef. Mooie dingen, handige dingen, hilarische dingen ook, al zou je dat misschien (nog) niet verwachten. Websites, boeken, verhalen, inzichten. In de maanden waarin ik aan dit boek werkte heb ik veel experts ontmoet die me vertelden hoe de cijfers nu eigenlijk precies zitten in Nederland. En dat is 1 op de 5. Ja, je leest het goed: één op de vijf vrouwen, twintig procent van de bevolking, krijgt geen kinderen. En dat is dus geen marginale groep, dat gaat letterlijk om ruim 720.000 vrouwen van boven de veertig.
Een enorme groep vrouwen die hier ooit een beslissing over heeft genomen. Of heeft moeten nemen. Of die die beslissing overkwam.
Vrouwen die intussen misschien ook wel hun best hebben gedaan. Via ivf, of adoptieprocedures. Of anonieme zaaddonors. Vrouwen die nooit een kind wilden, en toen ineens toch wel. En andersom. Vrouwen bij wie ‘het’ zo ging, al hoor je zelden over hen. Want als het gaat om een leven zonder kinderen bestaan er nog altijd overweldigende stereotypen. Het kattenvrouwtje: zielig, een beetje knots én op verstandige schoenen. De kindvrije vrouw: altijd op vakantie op een of andere verre berg en allergisch voor kinderen. Maar daartussen ligt natuurlijk het echte, menselijke verhaal. En dát verhaal vertel ik in dit boek. Met liefde.
Als ik de afgelopen jaren iets heb geleerd is het wel dat er geen onderwerp bestaat dat zó is omgeven met goede raad, aannames en misverstanden, maar tegelijkertijd dat er geen onderwerp bestaat dat onverwacht zó rijk, gelaagd, divers en genuanceerd ligt als dat van een leven zonder kinderen. Ik ben, anders gezegd, enorm van het onderwerp kinderloosheid gaan houden. En dat was wel het laatste dat ik zag aankomen. Nu mijn boek dus in de winkels ligt kan ik me niet meer voorstellen dat ik het niet geschreven zou hebben. En ben ik er stiekem ook gewoon apetrots op. Want ook al is het een heel persoonlijke weg geweest en is Echte vrouwen krijgen een kind deels een persoonlijk boek geworden, ik heb absoluut niet alleen voor en over mezelf geschreven. Maar juist voor die enorme groep, die ook nog eens daadwerkelijk iets te zeggen heeft. En dat vooral ook moet doen. Voor henzelf, maar ook voor al die vrouwen die – net als ik ooit – nu misschien rondlopen met vragen, waar wij vrouwen zonder kinderen samen misschien al wel wat antwoorden op hebben gevonden. En soms hebben we die trouwens ook niet, maar dat is óók oké. Wat ik wél zeker weet is dit: geen moeder worden is voor een vrouw net zo levensbepalend als dat wel worden. En over de enorme wereld die achter die ene zin schuilt, gaat mijn boek. En die wereld is voor alle vrouwen interessant om meer van te weten. Want ik heb allang gemerkt dat moeders óók best nieuwsgierig zijn naar hoe dat leven van ‘ons’ er eigenlijk uit ziet. Al is het maar omdat ik zeker weet dat vrijwel iedereen iemand kent zoals ‘wij’. Want ‘wij’ zijn dus met veel. En het is hoog tijd dat ‘wij’ gaan praten. Er is namelijk genoeg te vertellen.
