Even het nieuws doornemen
Waar hebben wij woensdag in het debat naar zitten kijken?
Vier hoofdrolspelers, eigenlijk vijf met Ronald Plasterk erbij, die elkaar de bitterste verwijten maakten, en aan het eind van de dag, net op tijd, bedachten dat het Valentijnsdag was, en dus elkaar – overigens niet gemeende – liefdesbetuigingen deden toekomen.
Caroline van der Plas die minutenlang Pieter Omtzigt voorhield wat voor een onmogelijk mens hij was, Dilan Yesilgöz die diezelfde Pieter Omtzigt de hele dag geen blik waardig keurde en bewust haar hoofd wegdraaide als Omtzigt langsliep, Geert Wilders, die onderhand alle kernpunten van zijn programma heeft laten vallen om maar te mogen regeren, beloofde zelfs zijn grootste hobby, twitteren – ja, het heet nu anders – even achterwege te laten, en dan eindigen met Pieter Omtzigt te smeken mee te doen aan een extra-parlementair kabinet, waarvan niemand begreep wat dat inhoudt.
En vervolgens nogmaals een PvdA’er uitnodigen om uit te zoeken wat dat is, een extra-parlementair kabinet.
BBB, VVD en PVV weten dat zij alleen hun gedroomde uiterst rechtse kabinet kunnen krijgen als de 20 zetels van NSC meedoen. Woensdag hoorde je ook telkens weer deze drie partijen roepen dat de kiezer toch zijn voorkeur voor zo’n kabinet had uitgesproken.
Het ligt iets ingewikkelder. Ja, de PVV is met 37 zetels de grote winnaar, maar de partijen die hebben verklaard om principiële redenen nooit met de PVV te willen regeren, hebben samen 55 zetels.
Wij hebben dus echt een probleem, en Pieter Omtzigt heeft een machtspositie. Hij bepaalt of dat rechtse kabinet er echt komt, in welke vorm dan ook.
Ook al is het gedrag van Pieter Omtzigt eigenlijk onaanvaardbaar, zomaar weglopen, de auto van de informateur lenen, in een hotel journalisten vertellen dat hij stopt met de onderhandelingen en pas daarna via een appje zijn tafelgenoten daarvan op de hoogte stellen, er is voor de andere drie partijen maar één uitweg: lief doen tegen Pieter.
Bij het overlijden van voormalig premier Van Agt werd vaak gememoreerd dat bij de formatie in 1977 de PvdA zo het bloed onder de nagels van Van Agt vandaan haalde, dat hij na één etentje met Hans Wiegel, bedacht dat die VVD’er wel aardig tegen hem deed en dat hij dus met hem wel een kabinet wilde.
Dat het kabinet-Van Agt-Wiegel waarschijnlijk het slechtste kabinet is geweest dat wij ooit hebben gehad, werd wat mij betreft iets te weinig aangehaald. Toen Van Agt stopte in 1982 moest Lubbers met zeer strenge bezuinigingen de boel financieel weer gezond maken.
Kortom, persoonlijke verhoudingen spelen een veel grotere rol in de politiek dan vaak gedacht. Dat is eigenlijk logisch. Als je vier jaar lang tamelijk intensief moet samenwerken, krijg je veel meer gedaan als je elkaar in het persoonlijke vlak dingen gunt.
Berucht zijn de ruzies in het kortstondige kabinet-Balkenende I. De LPF kwam met 26 zetels in de Tweede Kamer en mocht meedoen. De twee belangrijkste ministers van die partij, Bomhoff en Heinsbroek, konden elkaar niet luchten of zien. Bij vergaderingen had Bomhoff een belletje voor zich waarmee hij rinkelde als iemand te lang aan het woord was. Volgens geruchten heeft Heinsbroek uiteindelijk dat belletje het hele Catshuis door gegooid tot het ophield met geluid maken.
Putters, de nieuwe informateur, heeft dus twee schier onmogelijke opgaven: hij moet een uitleg geven over wat een extra-parlementair kabinet inhoudt waarmee alle betrokkenen het eens zijn, en hij moet ervoor zorgen dat de vier partijleiders op zijn minst weer on speaking terms komen.
Onderhand gaan de oorlogen in Oekraïne en de Gazastrook door, liggen alle plannen over woningbouw, zorg en bestaanszekerheid stil. Maar dat zijn details.
