Koester haar zolang ze er nog is
Margreets moeder overleed totaal onverwachts. Dat leerde haar dat het soms écht te laat kan zijn, en dat je dus nu (NÚ!!!) moet doen waar je op een dag misschien niet meer de kans voor krijgt.
Ineens was ze er niet meer. Hartstilstand. Ik weet nog hoe ik m’n zus aan de telefoon vol ongeloof vroeg: ‘Mama?!’ Waar ik een leven lang afscheid had genomen van m’n vader, die met z’n hartfalen meer dan eens ‘op het randje balanceerde’, was ik vergeten dat m’n moeder ook kon gaan. En als ik dat had geweten, dan had ik toch nog wat dingen met haar willen doen en bespreken. Dus voor iedereen voor wie het nog niet te laat is…
1. Ga met haar terug naar haar jeugd.
Of ze nu jong of oud is, dement of vief… Neem een dag (of misschien wel een week!) de tijd om over de wegen van haar jonge jaren te dwalen. Rijd langs alle huizen waarin ze woonde, bezoek samen die oude vriendin, ga terug naar de plek waar ze je vader ontmoette. En geef haar vooral de ruimte te vertellen over haar verleden.
2. Vraag haar naar haar ervaringen met de overgang.
Het is bekend dat de moeder vaak een voorbeeld is voor hoe jezelf als dochter ooit de overgang zult beleven. Alleen is zíj opgegroeid in een generatie van ‘niet lullen maar poetsen’, waarin de overgang onbespreekbaar was. Vanuit haarzelf zal ze er dus niet zo snel over beginnen, maar – geloof me – je wilt het weten als je zelf ‘op zekere’ leeftijd komt.
3. Heb je kinderen? Ga sámen met hen wat leuks doen met oma.
Een dagje weg waar iedereen plezier aan beleeft. En dat kan van alles zijn. In ons geval was dat samen bramen plukken geweest. Dat deed mijn moeder met alle kleinkinderen, net zoals ze dat vroeger met haar kinderen deed, maar met m’n zoontje en mij is het er nooit van gekomen. Ik had het ons alle drie heel erg gegund.
4. Stel haar vragen.
Ook die je eigenlijk niet durft te stellen. Ook die vragen die je vergeet te vragen als je denkt dat er nog genoeg tijd is. Ook de vragen die zo voor de hand liggend zijn dat je ze vergeet. Zo ben ik mijn hele leven vergeten te vragen in welke eigenschappen van mij m’n moeder zichzelf herkende. Stomweg nooit aan gedacht, terwijl ik het nu graag zou weten. Ook nooit gevraagd: ‘Wat had je anders willen doen in je leven?’ of ‘Wat is je grootste angst?’ Van die vragen die ik in ieder interview zo ongeveer stel, maar vergeten ben aan m’n moeder te vragen.
5. Doe samen iets wat jullie allebei voor het eerst doen.
Hoe ouder je wordt, des te minder ‘eerste keren’ er zijn, terwijl juist die eerste keren een band voor het leven kunnen scheppen of op z’n minst onvergetelijke herinneringen. Of het nu ‘naar de kerstmarkt in Duitsland’ is of een workshop mediteren, een schilderij maken of een wedstrijdje scootmobielen… Kies iets wat nu bij jullie past.
6. Bekijk samen oude foto’s.
Hele tassen en albums vol foto’s staan er ergens op een zolder met daarop allemaal mensen die ik niet ken. Wat had ik graag nog een keertje alles door m’n handen laten gaan met mama’s anekdotes erbij.
7. Maak filmpjes, foto’s en geluidsopnames.
Gek hoe je van je kind – als het klein is – tal van opnames maakt, maar van je moeder, ho maar. Ik geloof dat ik in mijn archief welgeteld één bewegend beeld heb van mijn moeder. Gewoon vergeten te doen. Zonde!
8. Zeg haar dat je van haar houdt!
Ook als dat woorden zijn die niet makkelijk over je lippen komen. Ze heeft je het leven geschonken, dat alleen is genoeg om liefde voor haar te tonen. Vind je het moeilijk die woorden uit te spreken? Schrijf ze dan op een lief kaartje aan haar.
9. Neem altijd, áltijd in liefde afscheid van elkaar.
Met een zoen, een knuffel, een lief woord, of wat er tussen jullie gebruikelijk is aan intimiteit. Mijn moeder en ik hadden woorden, de laatste keer dat we elkaar zagen. Maar toen we afscheid namen, sloten we elkaar in de armen en gaven we een welgemeende knuffel. Die knuffel maakte een week later het verschil tussen ‘eeuwig spijt’ en ‘een goed afscheid’.
10. Vergeef haar.
Je kunt ermee wachten tot ze er niet meer is zodat je na jaren therapie eindelijk zover bent dat je haar kunt vergeven. Je kunt ook proberen haar nu te vergeven, verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven en die laatste jaren met haar nog van haar genieten. De keuze is aan jou.
Margreet Botter woont met man en zoon in het midden van Nederland. Ze werkte jaren bij Libelle, waar Franska haar baas was. In de loop der jaren bloeide er een voorzichtige vriendschap tussen de twee, die zich nog steeds aan het ontwikkelen is.
