Tomado
Tegenwoordig is het normaal als je boeken in huis hebt, maar dat was lang niet altijd zo.
Toen ik echt klein was, werd er weleens met respect over mensen gezegd dat die boeken thuis hadden.
In de loop van de 50’er jaren begon boekenbezit langzaam maar zeker gewoner te worden. Mensen hadden meer te besteden, maar vooral ook konden er steeds meer goedkope boeken gekocht worden. De Prismapocket deed zijn intrede, evenals de serie De Zwarte Beertjes.
Hoe gek het ook klinkt, maar door de opkomst van die pocketboeken kwam het Tomadorekje ook in zwang. Het waren rekjes van gelakt staaldraad die ongetwijfeld bezweken zouden zijn onder het gewicht van een encyclopedie of andere zware boeken.
Waar je tegenwoordig voor boekenkasten naar de IKEA gaat om een Billy te kopen, ging je vroeger op zoek naar een Tomadorek. Twee houders in de muur schroeven, liefst ongeveer op dezelfde hoogte, anders schuiven de boeken spontaan naar beneden, even overleggen over de kleur, en klaar was Kees. Of eigenlijk Jan, want Jan van der Togt was de oprichter; zijn naam is nog steeds verbonden aan een museum in Amstelveen.
Een leuke quizvraag: waar komt de naam Tomado vandaan? Bij ons thuis werd weleens gezegd: afkorting van ‘to make dollars’, omdat Tomado ongekend populair was. Werkelijk bij elk gezin, in elke kinderkamer, hingen Tomadorekjes.
De naam komt van Van der TOgt Massa Artikelen DOrdrecht.
En toen de boekenclubs opkwamen, werd boekenbezit echt populair. Vooral de ECI (Europa Club Internationaal) timmerde aan de weg. Je moest elk kwartaal minstens één boek afnemen, vergat je iets te bestellen, dan kreeg je het zogenaamde kroonboek, meestal zo’n boek dat je een of twee keer inkeek en vervolgens vergat of boos weggooide.
Hoe populair de boekenclubs waren? In 1981 werd maar liefst een kwart van alle boeken gekocht via ECI of Boek en Plaat. Zo’n twee miljoen mensen waren lid van een van die clubs.
De aanschaf van een twaalf- of soms nog veel meerdelige encyclopedie vierde ook hoogtij in die tijd. Mensen (colporteurs, we hadden er een naam voor) kwamen aan de deur met een mooi inkijkexemplaar en een heel aantrekkelijke spaarregeling, die bij nader inzien vaak helemaal niet zo aantrekkelijk was. Ben je benieuwd hoe die boeken eruitzagen? Loop een willekeurige kringloopwinkel binnen en je kunt voor een euro een koffer vol encyclopedieën meenemen.
Ach, als boekenliefhebber kan ik nog weleens verdrietig worden over het feit dat er steeds minder gelezen wordt: in 1955 gemiddeld 2,5 uur, nu ongeveer 0,5 uur per week. Er zijn ook wel erg veel andere zaken die in onze vrije tijd aandacht vragen, niet meer twee netten op tv, maar meer dan honderd, plus Netflix en andere diensten. En natuurlijk besteden wij tegenwoordig ook veel meer tijd aan vrienden en vakanties (ja, straks als corona dat weer toestaat).
Laat je door pessimisten niet wijsmaken dat boeken gaan verdwijnen. Natuurlijk niet. Daar zijn wij toch zelf bij, om dat te verhinderen?
Door: Rob Versteeg
