Franska.nl

Woman Behind the Brand: Jet Berkhout

 

Weinig dat mij in een meer ontspannen stemming brengt dan klassieke muziek. Het tilt je uit de jacht van de dag, verstilt en maakt je hoofd even vrij van de onzekerheden die de huidige periode kenmerkt. 

Jet Berkhout (39) doet van alles (ze schrijft voor verschillende kranten en tijdschriften) maar is vooral presentator van De Muziekfabriek bij AVROTROS op NPO Radio 4 waar ze zich vastbijt in haar grote liefde: klassieke muziek. Op 5 maart presenteert ze samen met Carine Lacor en Sander Zwiep de Filmmuziek Top 50.

Jet, filmmuziek is natuurlijk het middel om jongere mensen in aanraking te brengen met klassieke muziek. Ik merk om me heen wel dat jongere mensen een beetje schrikken van de term ‘klassieke muziek’ want dat is iets wat je ouders of grootouders beluisteren, terwijl ze er eigenlijk misschien veel meer mee in aanraking zijn dan ze denken. Merk jij ook dat mensen het vaak verrassend vinden dat jij als jonge vrouw zo met klassieke muziek bezig bent?

‘Soms vragen mensen me inderdaad met opgetrokken wenkbrauwen: “dus jij vindt klassieke muziek oprecht mooi?” omdat ze dat blijkbaar niet verwachten. Dan ben ik soms zélf weer verbaasd: in mijn directe omgeving is iedereen bezig met klassieke muziek – mijn familie, mijn vrienden, mijn collega’s – een klassieke bubbel dus. Maar ik weet goed dat buiten die bubbel een ander beeld aan de klassieke muziek kleeft, namelijk dat het voor oude mensen is, of voor ‘ingewijden’, ook zo’n stigma. Eigenlijk is juist zo’n verraste reactie mijn drijfveer om de klassieke muziek van de daken te schreeuwen. Het is voor iedereen en, precies wat jij zegt, je kent veel meer klassieke muziek dan je denkt. En ik wed dat je die waardeert, misschien zonder dat je het doorhebt.’

Je volgde tijdens je studie ook een minor Muziekwetenschap, altijd al een liefde voor muziek en klassieke muziek in het bijzonder gehad? 

‘Zo lang ik me herinner was er klassieke muziek. Mijn ouders maakten muziek, mijn vader professioneel, ik viel er ’s avonds bij het studeren bij in slaap. Op mijn vierde ging ik op ballet, op mijn vijfde op vioolles en op mijn zevende op pianoles, later nog op zangles. Alles was klassieke muziek. Pas toen ik later vriendjes kreeg die bezeten waren van popmuziek ging die wereld voor me open, zij hielpen me af van het beeld dat pop minderwaardige muziek was. Ja, ik had ook mijn vooroordelen, haha.’

 

Vertel even over die lijst van de filmmuziek. Waarom moest ie er komen en op basis waarvan hebben jullie hem samengesteld?

‘Filmmuziek is eigenlijk dé klassieke muziek van nu. Vaak is het op klassieke basis gecomponeerd, met klassieke bezetting – niet alle soundtracks natuurlijk, sommige zijn meer pop of electro –  maar veel soundtracks zouden zo in de concertzaal kunnen klinken. Het kan je meeslepen, in een high brengen of juist een brok in je keel bezorgen (kijk maar eens naar Titanic zonder muziek). En omdat filmmuziek voor veel mensen de toegangspoort is naar het serieuzere klassieke repertoire is deze lijst een mooie aanvulling op de oudere klassiekers. We stellen hem overigens niet zelf samen, dat doet de luisteraar. En hoe: de reacties op de stemweek zijn talloos en super-enthousiast, veel luisteraars verheugen zich een jaar lang op de Filmmuziek Top 50.’

 

Welke film moet iedereen gewoon zien, al was het maar om de muziek?

‘Oeh. Elke week ben ik weer verliefd op nieuwe soundtracks – dat is het leuke, er komt steeds nieuwe filmmuziek uit – en ik ben fan van de IJslandse filmcomponiste Hildur Guðnadóttir en onze eigen Nederlandse filmcomponisten. Maar ik heb ook een groot zwak voor de klassiekers, zoals Nino Rota, Ennio Morricone en Jan Mul. “Wie??” hoor ik je zeggen. Hij schreef muziek voor Fanfare, de film van Bert Haanstra uit 1958, waarin twee concurrerende fanfares uiteindelijk samen op het podium staan en dwars door elkaar hun eigen stuk spelen – wat dan perfect in elkaar grijpt en harmonieus eindigt. Filmmuziek als cruciaal karakter in de film, zo tof. Ik keek de VHS vroeger eindeloos met mijn zus, dus ja, dit is totaal nostalgisch gekleurd.’

 

Als ik even voor mezelf spreek: ik vind het soms best lastig om, bijvoorbeeld op Spotify, naar het juiste klassieke muziekstuk te luisteren omdat mijn kennis ervan gewoon niet zo groot is als van de hedendaagse muziek. Kun je me daar een beetje in gidsen?

‘Snap ik helemaal. Klassieke muziek is een jungle waar je makkelijker doorheen komt als je een paar richtingaanwijzingen hebt. Er zijn zo veel stijlen en periodes, 500 jaar muziek, where to start? Probeer te ontdekken welke periode jij mooi vindt en welke instrumenten. Hou je van rustig en minimal? Probeer dan eens Einaudi of Debussy. Hou je van de muziek in pruikenfilms? Probeer dan eens Mozart of Haydn. Hou je van zwelgen? Probeer Elgar of Dvorak. Je kunt ook eens wat van Rossini of Verdi proberen of Sjostakovitsj of Mahler. En probeer sowieso even Bach. Dat moet. Afvink-wise. Als je denkt: ja! Deze componist vind ik mooi, maak dan een ‘Ga naar Artiestenradio’ en laat Spotify je gidsen, die zal verwante componisten zoeken, orkest, piano of alleen een paar strijkers. En telkens als er iets uitspringt, check even wie de componist was. Of wanneer hij leefde. Elke periode heeft totaal andere klassieke muziek. Daarom is er altijd iets bij dat je mooi vindt. En anders mail je me maar, ik maak met liefde een gidslijst.’

“Jullie” bij AVROTROS zijn erg actief met het maken van podcasts op het gebied van klassieke muziek. Wat zijn podcasts die echt leuk zijn om te beluisteren voor een jonge vrouw?

‘Mijn collega Rebecca van der Weijde heeft net een podcast gemaakt over vrouwelijke componisten, ‘muziek is een vrouwelijk woord’ en, samen met Ab Nieuwdorp, ‘Klassieke Mysteries’, een soort true crime rondom klassieke muziek. Ook de podcast die Floris Kortie voor Podium Witteman maakt is fijn, hij vertelt enorm aanstekelijk. En ik heb zelf ook twee podcasts gemaakt: ‘Alle Wegen leiden naar Morricone’, over de legendarische filmcomponist, en samen met vriendin en collega Fieke de Boeck ‘Beethoven is meer dan een hond’, een soort spoedcursus klassieke muziek.’

 

Iets heel anders even, Jet. Gewoon om jou iets beter te leren kennen. Ik las dat je, toen je werkgever onverwacht failliet ging, bent gaan werken als schoonmaakster in de thuiszorg. Waarom die keuze en niet gewoon in een cafeetje achter de bar?

‘Ik had het al eerder gedaan toen ik achttien was en toen ik na het faillissement van mijn toenmalige werkgever ineens geen werk had, ik kon daar meteen beginnen en ik dacht: nuttig werk. En ik dacht dat het tijdelijk zou zijn, een paar maanden. Dat viel tegen, ik vond nergens een baan in mijn vakgebied en na anderhalf jaar werkte ik er nog.’

 

Je hebt er ook een boek over geschreven, wat is je het meest bijgebleven uit die periode? Was er iets dat je graag beluisterde tijdens het schoonmaken?

‘Er zijn zo veel werkelijkheden. Ik leefde daarvoor in de hoogste versnelling, en plots ging ik mee in het ritme van de cliënten: een langzaam en vaak eenzaam ritme. Het tikken van de klok, regionale radio permanent zacht aan in de keuken, het kopje koffie als hoogtepunt van de schoonmaak. Ze spraken niemand anders die dag, vertelden ze me vaak. Ik was moe en het verdiende weinig. De status van thuishulp is onterecht laag, het werk is in menselijk opzicht zó essentieel.’

Wat klinkt er zelf bij jou op een gemiddelde zondagochtend?

‘Ik vind het heel gezellig om naar mijn collega Hans van den Boom te luisteren die dan live vanuit het Concertgebouw presenteert, dat voelt echt als weekend. Of Fip, een supertof Frans eclectisch online muziekstation. Maar de realiteit is dat meestal ‘de Passapas’ of ‘Red de Bij’ door de kamer schalt.’

 

En nu we toch bezig zijn, je hebt vast een tip voor lekkere klassieke muziek op de achtergrond tijdens een thuiswerkdag?

‘Er zijn fijne playlists op Spotify en andere online kanalen waarbij je rustig kunt werken, zoals de NPO Radio 4 playlist ‘Concentratie & Focus’ of ‘Relaxen en ontspannen’ van AVROTROS, en ook als je op Spotify zoekt op ‘classical work from home’. Ik zou even kijken wat je chill vindt – zelf ben ik heel snel afgeleid door muziek, ik ga dan onmiddellijk luisteren. Alleen bij minimal, zoals Canto Ostinato, kan ik redelijk doorwerken. Heel rustgevend én geruststellend, fijn in deze tijd, vind ik zelf trouwens de pianobewerkingen van Bachs cantates. Word je accuut zen van.’

 

Ik zag een interview dat jij had met Giel Beelen die vertelde graag naar klassieke muziek te luisteren omdat hij daar gewoon niets van vond, als in: naar kon luisteren zonder “bijkennis”. Ik vond dat wel grappig. Wat zijn andere bevindingen van jonge mensen over klassieke muziek?

‘Ja, grappig is dat. Mijn ervaring is dat veel jongeren alleen maar even die eerste stap moeten zetten om ‘om’ te zijn. Ik heb echt het idee dat de jonge generatie van nu veel meer openstaat voor klassieke muziek omdat ze minder in hokjes denken dan toen ik jong was. Ik vind het heel fijn om met jongeren en niet-kenners over klassieke muziek te praten, zij luisteren onbevooroordeeld en met hun hart. Daardoor leer ik ook weer anders te luisteren. Alle kennis en jungle-richtingaanwijzingen zijn leuk, maar in the end telt toch: raakt het je?’

 

 

Vrijdag 5 maart dus de Filmmuziek Top 50. Alvast een paar verrassende uitkomsten? Heb je er ook een podcasttip of een andere tip voor achtergrondinformatie bij?

‘Er komen veel jonge luisteraars af op de Filmmuziek Top 50. En je merkt dat daarmee de lijst ook beweegt. Zo werd Hans Zimmer vorig jaar hofleverancier en kwamen er ook nieuwe, jonge filmcomponisten op de lijst. En je merkt dat als er film-hits zijn, dat dat ook doorwerkt in de lijst. Ik ben op Facebook lid van de filmmuziekfanspagina, daar lees ik veel fijne updates en er zijn verschillende filmmuziekpodcasts, zoals die van Coen Haver. Maar veel van de basis vind je ook op de site van Radio 4.nl/filmmuziek, bijvoorbeeld bij ‘achter de schermen’. Ik zou vooral 5 maart luisteren, want het wordt een groot feest. Voor iedereen, ik wed het.’

 

Fotocredits: Elvin Boer en Ruud Baan