Franska.nl

‘We leven in stervensontkenning’, schreef hoogleraar ethiek Frits de Lange afgelopen zaterdag in Trouw. Daarom moedigt hij ons aan om wat ‘vroeger met sterven te beginnen’. In plaats van de – vaak onrealistische – snelle, zachte dood hoog te houden, kunnen we volgens hem beter alles op alles zetten om zo prettig mogelijk langzaam te sterven. Als we beter willen worden in doodgaan moeten we langer kunnen sterven, zegt hij ook.

Lees ik dat nou goed? De hoogste kunst was toch de levenskunst en het was toch altijd juist de levenskunstenaar die pluk-de-dag-ultiem-gelukkig alles uit het leven wist te halen en daarom alom geprezen werd? Zijn we trouwens ook net lekker op dreef om het leven zo lang mogelijk in goede gezondheid te rekken – niet meer roken, niet meer drinken, eeuwig in beweging en je bent wat je eet – moeten we opeens weer aan de stervenskunst?

Ik probeer te vatten hoe dat moet, vroeger aan sterven beginnen en prettig langzaam doodgaan. Ik zag een vriendin jarenlang vechten tegen haar naderende einde en ik zag mijn moeder een langzame dood sterven en allebei was even verdrietig als beangstigend – zowel voor hen als voor ons, de achterblijvers.

Meneer De Lange kan toch niet bedoelen dat we de dood een paar keer kunnen ontmoeten om zodoende langzaam aan zijn gezelschap te kunnen wennen? Dat we de weg ernaartoe alvast op ons gemakje kunnen verkennen voordat we ‘m voor de laatste keer afleggen? Want juist dat definitieve en dat onbekende en dat duistere, dat is wat de dood zo grillig maakt, toch? En juist vanwege zijn grillige karakter houden we ons liever niet met sterven op, zolang dat niet strikt noodzakelijk is.

En als het echt niet anders meer kan, dan is er nog altijd filosoof René Gude om ons aan vast te houden.

‘Sterven is doodeenvoudig,’ zei hij, ‘iedereen kan het.’ Maar als iedereen het kan, is het toch geen kunst meer?

Diezelfde René Gude liet ons nog iets na waar we wel iets mee kunnen. Hij raadde ons aan om ‘de laatste meters van het leven achteruitlopend af te leggen, om oogcontact te kunnen houden met de overlevenden.’ Want voor hem was er geen stervenskunst. ‘Of,’ zei hij, ‘enkel op een afgeleide manier: de levenskunst tot het einde niet vergeten.’

Geef mij maar Gude en het motto dat er geen hogere kunst is dan de levenskunst. En dat het ooit op een dag ook ophoudt? Dat valt heus niet te ontkennen. Alleen wil ik er liever nog even niet aan denken.

Lees hier de filosofische verhandeling in Trouw