Franska.nl

Op z’n tijd is of doet iedereen weleens gek. Maar wat is nu precies ‘gek’? Ik kreeg een boek toegestuurd met de titel Da’s gek, een antropologische kijk op ‘normaal’. Een mooi uitgevoerd boek met daarin gedachten van Danielle Braun die ze – in toegankelijke taal – loslaat op het verschil of de overeenkomst tussen gek en normaal, overal ter wereld.

Ik doe er een paar van mezelf bij. Een schoteltje door je lip is gek, vinden wij in de ‘beschaafde’ wereld. Maar wie weet zeggen de schoteltjesdragers, nadat ze plaatjes van ons hebben gezien: ‘Zie je dat? Die lui hebben geen schoteltje door hun lip! Stapelgek!’ Ik heb tijdens onze zes Zambiaanse jaren ervaren dat wat ik normaal of gek vind, voor een Zambiaan doodgewoon of juist krankjorum is. Zonder reservewiel doodgemoedereerd je auto instappen bijvoorbeeld. Krijgt hij een lekke band, dan wacht hij langs de kant van de weg tot er iemand langskomt die weer iemand kent die ergens nog een band heeft liggen. Ik weet hoe het is om altijd nagekeken te worden. Ik ben wit. Dat vind ik zelf gewoon, maar in de gekleurde wereld kom je er je huis voor uit hollen, omdat het afwijkt van de gangbare huidskleur in Afrika. Ons verblijf daar heeft mijn blik op allerlei gekkigheden en normaliteiten voorgoed anders ingekleurd. 

Een paar voorbeelden: de geest van je oma komt op bezoek, verborgen in een vervelende hyena. Een Zambiaan vindt dat normaal. Ik vind het niet (meer) gek, maar wel ongeloofwaardig. ‘Geesten,’ zei de natural healer tegen me, ‘bestaan. Iedereen die zegt dat het niet zo is, snapt niets van het leven en de dood.’ Tijdens een dorpsfeest: jonge mannen, uitgedost in pakken van vogelveren, weten zeker dat ze tijdens het dansen bezeten zijn van de geesten van hun voorouders. Jaloersmakend, omdat zij weten hoe ze met hun voorouders kunnen communiceren. Dat zou ik ook wel willen, maar hoe? Het kan, verzekerde de natural healer mij, maar dan moest ik erin geloven. Je kunt wel zeggen ‘ik sta er voor open’, vond hij, maar die geest heeft het heus wel in de smiezen als het niet zo is.

Danielle Braun gebruikt nergens het woord ‘omdenken’, een woord dat al voldoende is uitgemolken, maar ze zet me er met dit boek wel toe aan. Ze citeert Mark Twain: ‘Reizen is fataal voor vooroordelen, betweterigheid en kleingeestigheid.’ Klopt, mits je met open blik op stap gaat. Dat valt niet altijd mee; wat de boer niet kent… Ten overvloede misschien: je kunt ook vanuit je stoel thuis reizen, met een leuk boek zoals dit.